సృష్టిలో తనకు తాను ఉన్నట్లుగా తెలిసిన జీవి మనిషి మాత్రమే. మనస్సనే ప్రజ్ఞ వికసించుటవలన మనిషి తాను ఉన్నట్లుగా తెలియగలుగుచున్నాడు. ఇతర జీవరాశులకు వాటికి అవి ఉన్నట్లుగా తెలియదు. ఇతరవాటిని గుర్తించగలవు. ఇంద్రియములను నడిపించునది మనసు. మనస్సు ఇంద్రియ వశమైనప్పుడు మనిషి సుఖదుఃఖముల వలయములో చిక్కుకొని శాంతిలేక జీవించును. ఇంద్రియములు మనస్సువశమై, మసస్సు బుద్దితో అనుసంధానము చెంది ఉన్నచో మనిషి జీవితమున శాంతిని పొంది ఇతరులకు మార్గదర్శకత్వము వహించును.
బయట, లోపల కూడా దర్శించగల శక్తి కలది మనస్సు. బయట మాత్రమే చూడగలిగి అంతర్దర్శనము చేయలేనిదానికి "పశ్యక" అంటారు. పశ్యక థాతువు నుండే పశువు అనే పదము పుట్టినది. బయట లోపల కూడా దర్శించగలిగినవానిని "కశ్యప" అంటారు. సాధారణముగా అందరూ "పశ్యక"లే. పశ్యకుడు కశ్యపుడుగా మారుట ఎట్లో చూద్దాం...
భగవంతుడు మనిషిని తనంతటి వానిగా తయారుచేశాడు అని పెద్దలు చెబుతారు. బైబిల్ లో "God made man in his image and likeness" అని చెప్పబడినది. భగవంతుని యందు ఎటువంటి ప్రజ్ఞలు పనిచేస్తున్నాయో మానవుని యందు కూడా అటువండి ప్రజ్ఞలు పనిచేస్తున్నాయి. కనుకనే మనిషి అనే యంత్రము పనిచేస్తోంది. అంతర్ముఖము చెంది అంతర్దర్శనము చేయగలిగిన వాడే మనిషి. ఇంద్రియములు బహిర్ముఖము చెందినప్పుడు ఎలా పనిచేస్తాయో అలాగే అంతర్ముఖము చెందినపుడు అవే ఇంద్రియములు అంతర్ముఖముగా కూడా పనిచేస్తాయి. అప్పుడు మనస్సు సూక్షమైన విషయములను గ్రహించగలదు. అటువంటి మనస్సు బుద్దితో అనుసంధానము చెందగలదు. అలా అనుసంధానము చెందిన మసస్సు బుద్దినుండి వచ్చు ఆదేశములను అందుకొనగలదు. అలా బుద్దితో అనుసంధానము చెందిన వాడు తనయొక్క ప్రణాళికను లోపలి నుండియే అందుకొనును. అది దివ్యప్రణాళికలో భాగమై ఉండును. ఇతరులు తమ ప్రణాళికను తామే తయారుచేసుకొని అందు చిక్కుకొనును. అది బయట ప్రపంచములో తాను చేయదలచిన వాటిని అనుసరించి ఉండును.
మనస్సును అంతర్ముఖము చేయదలచినవాడు ముందుగా తనకు తాను నిర్ణయము చేసుకొనవలెను. తాను దానికి సిద్ధమా కాదా అని. అందరివలెనే జీవించవలెనా లేక తన జీవిత ప్రణాళిక తెలిసి దానిని జన్మల తరబడి ఎలా నిరంతరముగా ఎలా నిర్వర్తించవలెనో తెలిసి జీవించవలెనా అని నిర్ణయము తీసుకొనవలెను. ఒకసారి నిర్ణయము తీసుకొన్నచో దానిని నియమముతో అభ్యాసము చేయవలెను. అభ్యాసమునందు అంతరాయములు లేకుండా చూసుకొనవలెను. అంతరాయము వచ్చినచో ఈ సాథనకు ప్రాముఖ్యత ఇవ్వవలెను. సాథనకు ప్రాముఖ్యత పెరిగి నియమముతో అభ్యాసము చేసినచో మిగిలినవన్నికూడా సాథనకు అనుగుణముగా మారును. శాశ్వతత్వమును అందించే ఆధ్యాతిక సాథన ముఖ్యమా లేక తాత్కాలికమైన ప్రాపంచిక విషయాలకు సాథనను త్యాగము చేయుటయా అని అలోచించినచో సాథకునకు నిర్ణయము తననుండియే వచ్చును. నిర్ణయము తీసుకొన్న తరువాత సాథన విషయములో రాజీ కూడదు. అదే నిజమైన వైరాగ్యము. ఇటువంటి వాటికి స్థిరమైన నిర్ణయము తీసుకొన్నచో ఇటువంటి సాథన చేయవలెను, లేనిచో సమయము వృథా చేయటమే.
కన్నులు మూసుకొని లోపల జరుగుతున్న దానికి గమనించ వలెను. ఉశ్వాస, నిశ్వాసలను గమనించ వలెను. పుట్టినది మొదలు మరణము వరకు మనతో ఉందునది శ్వాసయే. ప్రతిదినము ఒకే సమయనికి సాథ్యమైనంత సమయము దీనిని గమనించ వలెను. నిరంతరము అభ్యాసము చేయవలెను. శ్రద్ద, ఓర్పు చాలా అవసరము. శెలవు దినములను దీనికి ఉపయేగించుకొనవచ్చును. బాహ్యప్రపంచములో తిరుగు మనస్సు అంతర్ముఖము చెందుటకు సాథ్యపడదు. విసుగు విరామము లేకుండా బయట తిరుగుటకు అలవాటు పడినవానిని కొద్దిసేపు కదలక, మెదలకు కూర్చొనమన్నచో ఎలా ప్రశాంతముగా ఉండలేడో, అలాగే మనస్సుకూడా అంతర్ముఖము చెందదు. అప్పుడు ఎంతో శ్రద్ద, ఓర్పు అవసరము. మనకుగా మనము ఈ సాథన చేయుట కష్టము అయినచో ఇటువంటి సాథనచేసి మనస్సుని అంతర్ముఖము చెందు వానితో జతకట్టవలెను. అయస్కాంతమును చేరిన ఇనుపముక్క అయస్కాంతత్వమును పొందినట్లు మనకు కూడా సాథన కలిగి మనస్సు అంతర్ముఖము చెందును. మనలాగే తిప్పలు పడుచున్నవానితో సాథనచేసినచో అధైర్యము కలిగి సాథనకు అంతరాయము కలుగును. కనుకనే గురువు యొక్క అవసరము ఉన్నది. అంతర్ముఖుడై దైవముతో నిరంతరము అనుసంధానము కలిగివుండువాడు గురువు. అట్టి సద్గురువు యొక్క సాన్నిధ్యములో సాథన నిరంతరాయముగా సాగినచో త్వరగా సిద్ది కలుగును. సాథకుని తపన యొక్క తీవ్రతను బట్టి గురువు లభించును.
విరాట్‍పురుషునిలో చెప్పబడిన ప్రజ్ఞలన్నియు మానవునియందు ఉన్నవి. పురుషసూక్తమున వీటిని వర్ణించినారు. భాగవతమున విరాట్‍పురుషుని ఆవిర్భావమున విస్తారమైన వివరణ ఉన్నది. వాటిని ధ్యానమున ప్రతిదినము జ్ఞప్తికి తెచ్చుకున్నచో అవి మనయందు మేల్కాంచి మనయొక్క ప్రజ్ఞ ఊర్ద్వగతి చెందుటకు సహకరించును. షట్‍చక్రములు (సహస్రారముతో కలిపి ఏడు), జ్యోతిష చక్రములోని ద్వాదశరాశులు, నవగ్రహములు, సప్తఋషులు, ధృవమండలము, సనక,సనందన, సనత్కుమార సనత్సుజాతులు (భగవానుని చతుర్వ్యూహములు), నారదమహర్షి
(Messenger of God, భవంతుని తెలుసుకొనవలెనన్న తపనను అనుగ్రహించువాడు) మొదలగు ప్రజ్ఞలను మనయందు అంతర్ముఖముగా దర్శనముచేసినచో మనసు అంతర్ముఖము చెంది సమాధి స్థితి యందు నిలచును. అంతర్ముఖము చెందిన మనస్సును చిత్తము అంటారు. అట్టి చిత్తము మాత్రమే బుద్దితో అనుసంధానము చెందగలదు. అప్పుడు మాత్రమే దివ్యప్రణాళికను అందుకొని పనిచేయుటకు అవకాశము ఉన్నది. అట్టివానికి తన సొంత ప్రణాళిక ఉండదు. దైవము వాని ద్వారా పనిచేయును. పాలు కంటే పెరుగు ఎక్కువకాలము ఉండును. పెరుగు నుండి తీసిన వెన్న ఇంకొంత ఎక్కువకాలము ఉండును. వెన్నకాచిన నెయ్యి వీటన్నికంటే ఎక్కువకాలము ఉండును. అటులనే అంతర్ముఖము చెంది చిత్తవృత్తి నిరోధము జరిగి సమాథిస్థితికి చేరిన సాథకునికి అంతఃకరణ శరీర నిర్మాణము జరిగి అందు జీవించుట జరుగును. స్థూలదేహము పడిపోయినను, అంతఃకరణ శరీరమునందు జీవించును. స్థూలశరీరము కన్నా దానికి ఆయుర్థాయము ఎక్కువ. అట్టి వాడు భౌతిక దేహము వచ్చిపోవుచున్ననూ తాను మాత్రము దివ్యదేహమునందు శాశ్వితుడై జరుగుతున్నదంతయూ లీలగా గ్రహించుచూ దివ్యపణాళికలో తన కర్తవ్యమును అనేక జన్మల తరబడి నిర్వర్తించును. అట్టివారు పరమగురువులు. అనేక శాతాబ్దములుగా మానవ పరిణామమునకు పనిచేయున్నవారు. వారు ప్రేమమూర్తులు.
అంతర్ముఖము చెందని వాని మనస్సుకు స్థిరత్వము లేదు. స్థిరత్వము లేని మనస్సుకు శాంతి లేదు. శాంతిలేని వాడు శాశ్వతత్వమును పొందలేడు. జనన, మరణ చక్రములో నరకయాతన అనుభవిస్తూనే ఉంటాడు. కనుక ప్రతి ఒక్కరూ సాథన చేసి అంతర్ముఖులై శాశ్వతతము చేందుటకు ప్రయత్నము చేయవలెనని ఆకాంక్షిస్తున్నాను.
